25 marzo 2025 Annunciazione


Et ingréssus Angelus ad eam, dixit: Ave, grátia plena;
Dóminus tecum: benedícta tu in muliéribus.

 

25 Marzo ottavo delle Calende di Aprile

Martedì dopo la Domenica Terza di Quaresima.

Annunciazione della Beata Vergine Maria

Doppio di prima classe. Paramenti bianchi. Messa «Vultum».
Stazione a S. Nicola in Carcere.

 

Die  25  Martii

IN  ANNUNTIATIONE

BEATÆ  MARIÆ  VIRGINIS

Duplex I classis

Hodie in Choro post Tertiam dicitur Missa conventualis de Festo, et extra Chorum post Nonam legitur Missa de Feria; de qua tamen prohibentur Missæ privatæ.

Introitus                                                                   Ps. 44, 13, 15 et 16

VUltum tuum deprecabúntur omnes dívites plebis : adducántur Regi Vírgines post eam : próximæ ejus adducántur tibi in lætítia et exsultatióne. Ps. ib., 2. Eructávit cor meum verbum bonum : dico ego ópera mea Regi. V). Glória Patri. Vultum.

Oratio

DEus, qui de beátæ Maríæ Vírginis útero Verbum tuum, Angelo nuntiánte, carnem suscípere voluísti : præsta supplícibus tuis; ut, qui vere eam Genitrícem Dei crédimus, ejus apud te intercessiónibus adjuvémur. Per eúndem Dóminum.

Et, in Quadragesima, fit Commemoratio Feriæ in Missis non conventualibus, juxta Rubricas.

 Oratio

EXáudi nos, omnípotens et miséricors Deus : et continéntiæ salutáris propítius nobis dona concéde. Per Dóminum..

Léctio Isaíæ Prophétæ
Is. 60, 1-6

IN illo tempóre : Locútus est Dóminus ad Achaz, dicens : Pete tibi signum a Dómino, Deo tuo, in profúndum inférni, sive in excélsum supra. Et dixit Achaz : Non petam ei non tentábo Dóminum. Et dixit : Audíte ergo, domus David : Numquid parum vobis est, moléstos esse homínibus, quia molésti estis et Deo meo? Propter hoc dabit Dóminus ipse vobis signum. Ecce, Virgo concípiet et páriet fílium, et vocábitur nomen ejus Emmánuel. Butýrum et mel cómedet, ut sciat reprobáre malum et elígere bonum.

Graduale. Ps. 44, 3 et 5. Diffúsa est grátia in lábiis tuis : proptérea benedíxit te Deus in ætérnum. V). Propter veritátem et mansuetúdinem et justítiam : et dedúcet te mirabíliter déxtera tua.

Tractus. Ibid., 11 et 12. Audi, fília, et vide, et inclína aurem tuam : quia concupívit Rex speciem tuam. V). Ibid., 13 et 10. Vultum tuum deprecabúntur omnes dívites plebis : fíliæ regum in honóre tuo. V). Ibid., 15-16. Adducántur Regi Vírgines post eam : próximæ ejus afferéntur tibi. V). Adducántur in lætítia et exsultatióne : adducántur in templum Regis.

+ Sequéntia sancti Evangélii secúndum
Lucam                      Luc. 1, 26-38

IN illo tempóre : Missus est Angelus Gábriel a Deo in civitátem Galilaéæ, cui nomen Názareth, ad Vírginem desponsátam viro, cui nomen erat Joseph, de domo David. et nomen Vírginis María. Et ingréssus Angelus ad eam, dixit : Ave, grátia plena; Dóminus tecum : benedícta tu in muliéribus. Quæ cum audísset, turbáta est in sermóne ejus : et cogitábat, qualis esset ista salutátio. Et ait Angelus ei : Ne tímeas, María, invenísti enim grátiam apud Deum : ecce, concípies in útero et páries fílium, et vocábis nomen ejus Jesum. Hic erit magnus, et Fílius Altíssimi vocábitur, et dabit illi Dóminus Deus sedem David, patris ejus : et regnábit in domo Jacob in ætérnum, et regni ejus non erit finis. Dixit autem María ad Angelum : Quómodo fiet istud, quóniam virum non cognósco? Et respóndens Angelus, dixit ei : Spíritus Sanctus supervéniet in te, et virtus Altíssimi obumbrábit tibi. Ideóque et quod nascétur ex te Sanctum, vocábitur Fílius Dei. Et ecce, Elísabeth, cognáta tua, et ipsa concépit fílium in senectúte sua : et hic mensis sextus est illi, quæ vocátur stérilis : quia non erit impossíbile apud Deum omne verbum. Dixit autem María : Ecce ancílla Dómini, fiat mihi secúndum verbum tuum.

Credo.

Offertorium. Luc. l, 28 et 42. Ave, Maria, grátia plena; Dóminus tecum : benedícta tu in muliéribus, et benedíctus fructus ventris tui.

Secreta

IN méntibus nostris, quaésumus, Dómine, veræ fídei sacraménta confírma : ut, qui concéptum de Vírgine Deum verum et hóminem confitémur; per ejus salutíferæ resurrectiónis poténtiam, ad ætérnam mereámur perveníre lætítiam. Per eúndem Dóminum.

Et, in Quadragesima, fit Commemoratio Feriæ, ut supra.

Secreta

PEr hæc véniat, quaésumus, Dómine, sacraménta nostræ redemptiónis efféctus : qui nos et ab humánis rétrahat semper excéssibus, et ad salutária dona perdúcat. Per Dóminum.

Præfatio de B. Maria Virg. Et te in Annuntiatióne.

PEr ómnia saécula sæculórum.
R). Amen.
V). Dóminus vobíscum.
R). Et cum spíritu tuo.
V). Sursum corda.
R). Habémus ad Dóminum.
V). Grátias agámus Dómino Deo nostro.
R). Dignum et justum est.

VEre dignum et justum est, æquum et salutáre, nos tibi semper, et ubíque grátias ágere : Dómine sancte, Pater omnípotens, ætérne Deus : Et te in Annuntiatióne beátæ Maríæ semper Vírginis collaudáre, benedícere et prædicáre. Quæ et Unigénitum tuum Sancti Spíritus obumbratióne concépit : et virginitátis glória permanénte, lumen ætérnum mundo effúdit, Jesum Christum Dóminum nostrum. Per quem majestátem tuam láudant Angeli, adórant Dominatiónes, tremunt Potestátes. Cæli, cælorúmque Virtútes, ac beáta Séraphim, sócia exsultatióne concélebrant. Cum quibus et nostras voces, ut admítti júbeas, deprecámur, súpplici confessióne dicéntes :

Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dóminus Deus Sábaoth. Pleni sunt cæli et terra glória tua. Hosánna in excélsis.

Benedíctus qui venit in nómine Dómini. Hosánna in excélsis.

Communio. Is. 7, 14. Ecce. Virgo concípiet et páriet fílium : et vocábitur nomen ejus Emmánuel.

Postcommunio

GRatiam tuam, quaésumus, Dómine, méntibus nostris infúnde : ut, qui, Angelo nuntiánte, Christi Fílii tui incarnatiónem cognóvimus; per passiónem ejus et crucem, ad resurrectiónis glóriam perducámur. Per eúndem Dóminum.

Et, in Quadragesima, fit Commemoratio Feriæ, ut supra; et de ea legitur Evangelium in fine, juxta Rubricas.

Postcommunio

SAcris, Dómine, mystériis expiáti : et véniam, quaésumus, consequámur et grátiam. Per Dóminum.

+ Sequéntia sancti Evangélii secúndum
Matthaéum        Matth. 18, 15-22

IN illo tempóre : Dixit Jesus discípulis suis : Si peccáverit in te frater tuus, vade, et córripe eum inter te et ipsum solum. Si te audíerit, lucrátus eris fratrem tuum. Si autem te non audíerit, ádhibe tecum adhuc unum vel duos, ut in ore duórum vel trium téstium stet omne verbum. Quod si non audíerit eos : dic ecclésiæ. Si autem ecclésiam non audíerit : sit tibi sicut éthnicus et publicánus. Amen, dico vobis, quæcúmque alligavéritis super terram, erunt ligáta et in cælo : et quæcúmque solvéritis super terram, erunt solúta et in cælo. Iterum dico vobis, quia si duo ex vobis consénserint super terram, de omni re quamcúmque petíerint, fiet illis a Patre meo, qui in cælis est. Ubi enim sunt duo vel tres congregáti in nómine meo, ibi sum in médio eórum. Tunc accédens Petrus ad eum, dixit : Dómine, quóties peccábit in me frater meus, et dimíttam ei? usque sépties? Dicit illi Jesus : Non dico tibi usque sépties, sed usque septuágies sépties.

Pubblicato il Calendario | Commenti disabilitati su 25 marzo 2025 Annunciazione

19 marzo 2025 San Giuseppe


Joseph, fili David, noli timére accípere Maríam cónjugem tuam:
quod enim in ea natum est, de Spíritu Sancto est.

 

19 Marzo quattordicesimo delle Calende di Aprile

Mercoledì dopo la Domenica Seconda di Quaresima.

San Giuseppe Sposo della Beata Vergine Maria, Confessore

Doppio di prima classe. Paramenti bianchi. Messa «Justus».

 

Die  19  Martii

S.  JOSEPH  SPONSI  B. M. V.

CONFESSORIS

Duplex I classis

Hodie in Choro post Tertiam dicitur Missa conventualis de Festo, et extra Chorum post Nonam legitur Missa de Feria; de qua tamen prohibentur Missæ privatæ.

Introitus                                                                                        Eccli. 15, 5

JUstus ut palma florébit : sicut cedrus Líbani multiplicábitur : plantátus in domo Dómini : in átriis domus Dei nostri. Ps. ibid., 2. Bonum est confitéri Dómino : et psállere nómini tuo, Altíssime. V). Glória Patri. Justus.

Oratio

SAnctíssimæ Genitrícis tuæ Sponsi, quaésumus, Dómine, méritis adjuvémur : ut, quod possibílitas nostra non óbtinet, ejus nobis intercessióne donétur : Qui vivis.

Et, in Quadragesima, fit Commemoratio Feriæ in Missis non conventualibus, juxta Rubricas.

 Oratio

PÓpulum tuum, quaésumus, Dómine, propítius réspice : et, quos ab escis carnálibus praécipis abstinére, a noxiis quoque vítiis cessáre concéde. Per Dóminum.

Léctio libri Sapiéntiæ.
Eccli. 45, 1-6

DIléctus Deo et homínibus, cujus memória in benedictióne est. Símilem illum fecit in glória sanctórum, et magnificávit eum in timóre inimicórum, et in verbis suis monstra placávit. Glorificávit illum in conspéctu regum, et jussit illi coram pópulo suo, et osténdit illi glóriam suam. In fide et lenitáte ipsíus sanctum fecit illum, et elégit eum ex omni carne. Audívit enim eum et vocem ipsíus, et indúxit illum in nubem. Et dedit illi coram præcépta, et legem vitæ et disciplínæ.

Graduale. Ps. 20, 4-5. Dómine, prævenísti eum in benedictiónibus dulcédinis : posuísti in cápite ejus corónam de lápide pretióso. V). Vitam pétiit a te, et tribuísti ei longitúdinem diérum in saéculum saéculi.

Tractus. Ps. 111, 1-3. Beátus vir, qui timet Dóminum : in mandátis ejus cupit nimis. V). Potens in terra erit semen ejus : generátio rectórum benedicétur. V). Glória et divítiæ in domo ejus : et justítia ejus manet in saéculum saéculi.

+ Sequéntia sancti Evangélii secúndum
Matthaéum                  Matth. 1, 18-21

CUm esset desponsáta mater Jesu María Joseph, ántequam convenírent, invénta est in útero habens de Spíritu Sancto. Joseph autem, vir ejus, cum esset justus et nollet eam tradúcere, vóluit occúlte dimíttere eam. Hæc autem eo cogitánte, ecce, Angelus Dómini appáruit in somnis ei, dicens : Joseph, fili David, noli timére accípere Maríam cónjugem tuam : quod enim in ea natum est, de Spíritu Sancto est. Páriet autem fílium, et vocábis nomen ejus Jesum : ipse enim salvum fáciet pópulum suum a peccátis eórum.

Credo.

Offertorium. Ps. 88, 25. Véritas mea, et misericórdia mea cum ipso : et in nómine meo exaltábitur cornu ejus.

Secreta

DÉbitum tibi, Dómine, nostræ réddimus servitútis, supplíciter exorántes : ut, suffrágiis beáti Joseph, Sponsi Genitrícis Fílii tui Jesu Christi, Dómini nostri, in nobis tua múnera tueáris, ob cujus venerándam festivitátem laudis tibi hóstias immolámus. Per eúndem Dóminum.

Et, in Quadragesima, fit Commemoratio Feriæ, ut supra.

Secreta

HOstias, Dómine, quas tibi offérimus, propítius réspice : et, per hæc sancta commércia, víncula peccatórum nostrórum absólve. Per Dóminum.

Præfatio de S. Joseph

PEr ómnia saécula sæculórum.
R). Amen.
V). Dóminus vobíscum.
R). Et cum spíritu tuo.
V). Sursum corda.
R). Habémus ad Dóminum.
V). Grátias agámus Dómino Deo nostro.
R). Dignum et justum est.

VEre dignum et justum est, æquum et salutáre, nos tibi semper, et ubíque grátias ágere : Dómine sancte, Pa­ter omnípotens, ætérne Deus : Et te in Festivitáte beáti Joseph débitis magnificáre præcó­niis, benedícere et prædicáre. Qui et vir justus, a te Deíparæ Vírgini Sponsum est datus : et fidélis servus ac prudens, super Famíliam tuam est constitútus : ut Unigénitum tuum, Sancti Spíritus obumbratióne con­céptum, patérna vice custodíret, Jesum Christum Dóminum nostrum. Per quem majestátem tuam láu­dant Angeli, adórant Dominatiónes, tremunt Potestátes. Cæli cælorúmque Virtútes, ac beáta Séraphim, sócia exsultatióne concélebrant. Cum qui­bus et nostras voces, ut admítti júbeas, deprecámur, súpplici confessióne dicéntes :

Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dóminus Deus Sábaoth. Pleni sunt cæli et terra glória tua. Hosánna in excélsis.

Benedíctus qui venit in nómine Dómini. Hosánna in excélsis.

Communio. Matth. 1, 20. Joseph, fili David, noli timére accípere Maríam cónjugem tuam : quod enim in ea natum est, de Spíritu Sancto est.

Postcommunio

DEus, qui beátum Gregórium Pontíficem Sanctórum tuórum méritis coæquásti : concéde propítius; ut, qui commemoratiónis ejus festa percólimus, vitæ quoque imitémur exémpla. Per Dóminum.

Et, in Quadragesima, fit Commemoratio Feriæ, ut supra; et de ea legitur Evangelium in fine, juxta Rubricas.

Postcommunio

SUmptis, Dómine, sacraméntis : ad redemptiónis ætérnæ, quaésumus, proficiámus augméntum. Per Dóminum.

+ Sequéntia sancti Evangélii secúndum
Matthaéum           Matth. 20, 17-28

IN illo témpore : Ascéndens Jesus Jerosólymam, assúmpsit duódecim discípulos secréto, et ait illis : Ecce, ascéndimus Jerosólymam, et Fílius hóminis tradétur princípibus sacerdótum, et scribis, et condemnábunt eum morte, et tradent eum Géntibus ad illudéndum, et flagellándum, et crucifigéndum, et tértia die resúrget. Tunc accéssit ad eum mater filiórum Zebedaéi cum fíliis suis, adórans et petens áliquid ab eo. Qui dixit ei : Quid vis? Ait illi : Dic, ut sédeant hi duo fílii mei, unus ad déxteram tuam et unus ad sinístram in regno tuo. Respóndens autem Jesus, dixit : Nescítis, quid petátis. Potéstis bíbere cálicem, quem ego bibitúrus sum? Dicunt ei : Póssumus. Ait illis : Cálicem quidem meum bibétis : sedére autem ad déxteram meam vel sinístram, non est meum dare vobis, sed quibus parátum est a Patre meo. Et audiéntes decem, indignáti sunt de duóbus frátribus. Jesus autem vocávit eos ad se, et ait : Scitis, quia príncipes géntium dominántur eórum : et qui majóres sunt, potestátem exércent in eos. Non ita erit inter vos : sed quicúmque volúerit inter vos major fíeri, sit vester miníster : et qui volúerit inter vos primus esse, erit vester servus. Sicut Fílius hóminis non venit ministrári, sed ministráre, et dare ánimam suam, redemptiónem pro multis.

Pubblicato il Calendario | Commenti disabilitati su 19 marzo 2025 San Giuseppe

12 marzo 2025 San Gregorio Magno


Deus, qui ánimæ fámuli tui Gregórii ætérnæ beatitúdinis praémia contulísti:
concéde propítius; ut, qui peccatórum nostrórum póndere prémimur,
ejus apud te précibus sublevémur.

 

12 Marzo quarto delle Idi

Mercoledì delle Quattro Tempora di Quaresima.

San Gregorio I Papa, Confessore e Dottore

Doppio. Paramenti bianchi. Messa «Sacerdótes Dei».

 

Die  12  Martii

SANCTI  GREGORII I

PAPÆ  CONF. ET  ECCL. DOCT.

Duplex

Introitus.                                                                                      Dan. 3, 84 et 87

SAcerdótes Dei, benedícite Dóminum : sancti et húmiles corde, laudáte Deum. Ibid., 57. Benedícite, ómnia ópera Dómini, Dómino : laudáte et superexaltáte eum in saécula. V). Glória Patri. Sacerdótes.

Oratio

DEus, qui ánimæ fámuli tui Gregórii ætérnæ beatitúdinis praémia contulísti : concéde propítius; ut, qui peccatórum nostrórum póndere prémimur, ejus apud te précibus sublevémur. Per Dóminum.

Et, in Missis non conventualibus, fit Commemoratio Feriæ, juxta Rubricas.

 Oratio

DEvótiones pópuli tui, quaésumus, Dómine, benígnus inténde : ut, qui per abstinéntiam macerántur in córpore, per fructum boni óperis reficiántur in mente. Per Dóminum.

Lectio Epístolæ beáti Páuli Apóstoli
ad ad Timótheum
          II Tim. 4, 1-8

CAríssime : Testíficor coram Deo, et Jesu Christo, qui judicatúrus est vivos, et mórtuos, per advéntum ipsíus et regnum ejus : praédica verbum, insta opportúne, importúne : árgue, óbsecra, íncrepa in omni patiéntia, et doctrína. Erit enim tempus, cum sanam doctrínam non sustinébunt, sed ad sua desidéria coacervábunt sibi magístros, pruriéntes áuribus, et a veritáte quídem audítum avértent, ad fábulas autem converténtur. Tu vero vígila, in ómnibus labóra, opus fac evangelístæ, ministérium tuum imple. Sóbrius esto. Ego enim jam delíbor, et tempus resolutiónis meæ instat. Bonum certámen certávi, cursum consummávi, fidem servávi. In réliquo repósita est mihi coróna justítiæ, quam reddet mihi Dóminus in illa die, justus judex : non solum autem mihi, sed et iis qui díligunt advéntum ejus.

Graduale. Ps. 109, 4 et 1. Jurávit Dóminus, et non pœnitébit eum : Tu es sacérdos in ætérnum, secúndum órdinem Melchísedech. V). Dixit Dóminus Dómino meo : Sede a dextris meis.

Tractus. Ps. 111, 1-3. Beátus vir, qui timet Dóminum : in mandátis ejus cupit nimis. V). Potens in terra erit semen ejus : generátio rectórum benedicétur. V). Glória et divítiæ in domo ejus : et justítia ejus manet in saéculum saéculi.

+ Sequéntia sancti Evangélii secúndum
Matthaéum                  Matth. 5, 13-19

IN illo tempóre : Dixit Jesus discípulis suis : Vos estis sal terræ. Quod si sal evanúerit, in quo saliétur? Ad níhilum valet ultra, nisi ut mittátur foras, et conculcétur ab homínibus. Vos estis lux mundi. Non potest cívitas abscóndi supra montem pósita. Neque accéndunt lucérnam, et ponunt eam sub módio, sed super candelábrum, ut lúceat ómnibus qui in domo sunt. Sic lúceat lux vestra coram homínibus, ut vídeant ópera vestra bona, et gloríficent Patrem vestrum, qui in cælis est. Nolite putáre quoniam veni sólvere legem aut prophétas : non veni sólvere, sed adimplére. Amen quippe dico vobis, donec tránseat cælum et terra, jota unum aut unus apex non præteríbit a lege, donec ómnia fiant. Qui ergo sólverit unum de mandátis istis mínimis, et docúerit sic hómines, minimus vocábitur in regno cælórum : qui autem fécerit et docuérit, hic magnus vocábitur in regno cælórum.

Credo.

Offertorium. Ps. 88, 25. Véritas mea, et misericórdia mea cum ipso : et in nómine meo exaltábitur cornu ejus.

Secreta

ANnue nobis, quaésumus, Dómine : ut intercessióne beáti Gregórii hæc nobis prosit oblátio, quam immolándo totíus mundi tribuísti relaxári delícta. Per Dóminum.

Et fit Commemoratio Feriæ, ut supra.

Secreta

HÓstias tibi, Dómine, placatiónis offérimus : ut et delícta nostra miserátus absólvas, et nutántia corda tu dírigas. Per Dóminum.

Præfatio de Quadragesima.

PEr ómnia saécula sæculórum.
R). Amen.
V). Dóminus vobíscum.
R). Et cum spíritu tuo.
V). Sursum corda.
R). Habémus ad Dóminum.
V). Grátias agámus Dómino Deo nostro.
R). Dignum et justum est.

VEre dignum et justum est, æquum et salutáre, nos tibi semper, et ubíque grátias ágere : Dómine sancte, Pa­ter omnípotens, ætérne Deus. Qui corporáli jejúnio vítia cómprimis, mentem élevas, virtútem largíris et praémia : per Christum Dóminum nostrum. Per quem majestátem tuam láudant Angeli, adórant Domina­tiónes, tremunt Potestátes. Cæli, cælorúmque Virtútes, ac beáta Séraphim, sócia exsultatióne concé­lebrant. Cum quibus et nostras voces, ut admítti júbeas, deprecámur, súpplici confessióne dicéntes :

Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dóminus Deus Sábaoth. Pleni sunt cæli et terra glória tua. Hosánna in excélsis.

Benedíctus qui venit in nómine Dómini. Hosánna in excélsis.

Communio. Luc. 12, 42. Fidélis servus et prudens, quem constítuit dóminus super famíliam suam : ut det illis in témpore trítici mensúram.

Postcommunio

DEus, qui beátum Gregórium Pontíficem Sanctórum tuórum méritis coæquásti : concéde propítius; ut, qui commemoratiónis ejus festa percólimus, vitæ quoque imitémur exémpla. Per Dóminum.

Et fit Commemoratio Feriæ, ut supra; et de ea legitur Evangelium in fine, juxta Rubricas.

Postcommunio

MEntes nostras, quaésumus, Dómine, lúmine tuæ claritátis illústra : ut vidére póssimus, quæ agénda sunt; et, quæ recta sunt, agere valeámus. Per Dóminum.

+ Sequéntia sancti Evangélii secúndum
Matthaéum              12, 38-50

IN illo témpore : Respondérunt Jesu quidam de scribis et pharisaéis, dicéntes : Magíster, vólumus a te signum vidére. Qui respóndens, ait illis : Generátio mala et adúltera signum quærit : et signum non dábitur ei, nisi signum Jonæ Prophétæ. Sicut enim fuit Jonas in ventre ceti tribus diébus et tribus nóctibus : sic erit Fílius hóminis in corde terræ tribus diébus et tribus nóctibus. Viri Ninivítæ surgent in judício cum generatióne ista, et condemnábunt eam : quia pæniténtiam egérunt in prædicatióne Jonæ. Et ecce plus quam Jonas hic. Regína Austri surget in judício cum generatióne ista, et condemnábit eam : quia venit a fínibus terræ audire sapiéntiam Salomónis. Et ecce plus quam Sálomon hic. Cum autem immúndus spíritus exíerit ab hómine, ámbulat per loca árida, quærens réquiem, et non invénit. Tunc dicit : Revértar in domum meam, unde exívi. Et véniens invénit eam vacántem, scopis mundátam, et ornátam. Tunc vadit, et assúmit septem álios spíritus secum nequióres se, et intrántes hábitant ibi : et fiunt novíssima hóminis illíus pe-jóra prióribus. Sic erit et generatióni huic péssimæ. Adhuc eo loquénte ad turbas, ecce, Mater ejus et fratres stabant foris, quæréntes loqui ei. Dixit autem ei quidam : Ecce, mater tua et fratres tui foris stant, quæréntes te. At ipse respóndens dicénti sibi, ait : Quæ est mater mea, et qui sunt fratres mei? Et exténdens manum in discípulos suos, dixit : Ecce mater mea et fratres mei. Quicúmque enim fécerit voluntátem Patris mei, qui in cælis est : ipse meus frater et soror et mater est.

Preci

Pubblicato il Calendario | Commenti disabilitati su 12 marzo 2025 San Gregorio Magno

Philip Oppenheim, Inquisitio significationis rituum

Ad intelligendum plenum sensum omnium verborum et actionum alicuius ritus, ipse inquirendus est precipue in illo stadio evolutionis, quo unusquisque gestus, unumquodque verbum plenum suum sensum habebat plenamque significationem. Ritus Baptismi v. g. in omnibus suis caeremoniis et textibus intelligitur, non, si infantes baptizantur, sed, si adulti veniunt ad fontem, qui insuper per multum tempus instructionibus et exercitiis religiosis praeparabantur; multae caeremoniae Missae hodiernae non comprehenduntur, nisi ex Missa Papali seu Pontificali antiqui vel medii aevi, e quo retinentur. Unusquisque enim ritus plures percurrit formas evolutionis, in quibus unaquaeque caeremonia suam habebat rationem essendi. Si negligitur ratio propria, perit pariter etiam quiddam pulchritudinis et significationis ritus, eiusque intellectio difficilior redditur1.

Quodsi quaeratur significatio alicuius ritus eiusque ratio essendi, tum naturalis tum symbolica, examinentur primo eiusdem ritus natura, finis, significatio in usu communi aut scripturistico, et in praxi liturgica, ubi occurrat, ex qua sola consideratione iam saepe ratio essendi patebit.

Hins statim habetur v. g. significatio tunsionis pectoris qua signi contritionis et humilitatis ad verba «mea culpa» in Confiteor, ad «Domine, non sum dignus» ante s. communionem, ad «miserere nobis» in invocatione: «Agnus Dei, qui tollis peccata mundi», in «Nobis quoque peccatoribus» in Canone Missae, et alia; vel significatio genuflexionis qua adorationis transeundo locum, ubi SS. Eucharistia asservatur, vestitionis cum veste alba in signum innocentii vel gaudii, nigri coloris propter luctum, etc.

Quodsi porro una cum actione verba concomitantia praecipiuntur, se ipsa ad invicem complent ac interpretantur et verba nonnumquam exprimunt significationem alicuius ritus, quam actio habet ex intentione Ecclesiae actionem et verba praescribentis.

Hinc immersio cerei paschalis in aquam baptismalem Sabbato Sancto ad benedictionem fontis significat «descensum plenitudinis Spiritus Sancti», qui cum Christo foecundat aquas, ut «imbibat virtutem regenerandi»; incensatio altaris post Offertorium ex verbis concomitantibus significat pias orationes («Dirigatur, Domine, oratio mea sicut incensum in conspectu tuo»).

Si praecipitur, ut in casu aliquid omittatur, addatur, vel mutetur in ritu, ratio persaepe patet ex collatis ad invicem variis eiusdem ritus elementis: hins iure merito in festis Confessorum extra diem obitus mutatur tertius versus hymni, quia textus ordinarius verificatur solum in die anniversarii obitus; in dedicatione ecclesiae eiusque anniversario extra ecclesiam dedicatam (puta in aliis ecclesiis dioecesis, si agatur de dedicatione ecclesiae cathedralis) omittunter verba Secretae, quia in sola ecclesia dedicata vere plenum suum sensum habent.

Haud raro deinde inveniuntur ratio et significatio alicuius ritus vel textus, si verba vel caeremoniae referantur vel ad locum, in quo originarie celebrabantur, vel ad horam diei vel ad tempus determinatum anni ecclesiastici, si detrminata hora vel determinato tempore celebrari debent, vel ad integrum complexum ritus, de cuius parte agitur.

Hinc magnum influxum in eligendos et componendos textus liturgicos, certis diebus dicendos, exercuit ecclesia stationalis cum suis reminiscentiis historicis vel legendariis, cum suo ornatu, suis imaginibus, S. Reliquis etc.2. Hymni in Officio Divino dicendi, praesertim de tempore, alludunt saepe ad horam diei, qua dicuntur; textus Adventus, Nativitatis, Quadragesimae, Passionis, temporis paschalis etc. pleni sunt allusionibus ad mysterium, quod actu celebratur; ratio versiculi «Pretiosa in conspectu Domini», qui ad Primam dicitur et subsequentis orationis facile intelligitur, si attendatur, haec immediate sequi lectionem Martyrologii3.

Multum quoque iuvabit, si inquirantur et comparentur ad invicem formae et formulae analogae vel parallelae sive ex eadem sive ex alia forma liturgiae et considerentur earum adiuncta.

Unum saltem exemplum comparationis rituum et formularum hic afferatur4in Benedictione campanae invenitur usus olei infirmorum. Quaeritur, cur adhibeatur? Iam cognitio qualitatis olei in usu profano insinuat usum liturgicum: oleum enim confert vigorem et habilitatem. sed hoc in casu non sufficit. Si accersitur formula benedictionis olei infirmorum, prout dicitur feria V in Coena Domini in solemni eiusdem olei benedictione, sermo est, sicut in unctione campanae, de «caelesti medicina», quae praeservat fideles a periculis, ibi tempestatis, hic ab insidiis diaboli.

Porro si consideratur, ritum benedictionis campanarum vulgo «baptismum» vocari, hic et illic duae unctiones inveniuntur: una s. oleo, altera s. chrismate facienda. Si deinde comparantur hi duo ritus cum consecratione altarium, imaginum, fontis baptismalis, in quibus casibus adhibetur utrumque, et s. oleum et s. chrisma, s. oleum semper est ad exorcizandum, s. chrisma ad sanctificandum, confirmandum, consecrandum. Unde habetur unctionem partis exterioris campanarum esse exorcismum contra spiritus infernales, qui pervagantur mundum et aërem, necnon eidem attribui illam potestatem spiritualem faciendi aërem salubrem; s. chrisma vero campanam consecrat Deo, ut ipsi eiusdem cultui inserviat.

Praedictae methodo inhaerendo ascenditur denique facilius et securius non tantum ad principia generalia et fundamentalia, verum etiam ad syntheticam et scientificam totius liturgiae cognitionem, et et deteguntur leges, quae, sicut anima corpus, ita totam liturgiam penetrant atque vivificant.

Ita optimis quibusdam exempliis, ex textibus et ritibus liturgicis desumptis, illustrari potest illa veritas, hominem in vita sua spirituali nihil posse sine Dei adiutorio, ne salutariter quidem orare nec quidquam incipere aut perficere. Hinc minister, antequam incipiat orationem liturgicam vel aliquam benedictionem, primo petit Dei auxilium, uti alio loco demonstratum est5.

Deinde, quod attinet textus orationum, lectionum, antiphonarum etc., ut intelligatur plenus sensus formularum, plerumque non sufficit, ut quis attendat ad ipsarum significationem litteralem vel allegoricam, quam formula hic et nunc habere videtur, sed, nisi sit aliqua compositio proprie et originaliter ecclesiastica, necessario recurrendum erit ad ipsum fontem, ex quo desumpta est, ad S. Scripturam vel ad S. Patres, ibique primario fiat comparatio inter textum et contextum.

Haud raro textus novam lucem accipit, si modus antiquior eum adhibendi consulatur. Ita psalmus ad Introitum in festo Epiphaniae hodie continet solummodo primum versum; antiquitus cantabatur totus psalmus, vel saltem maior pars versuum, et sunt ipsi, qui potius antiphonam ad Introitum illustrant; ipsa enim sic sonat: «Ecce, advenit Dominator Dominus; et regnum in manu eius, et potestas, et imperium». In psalmo 71 vero inter alia dicitur: «Iudicabit pauperes populi, et salvos faciet filios pauperum, et humiliabit calumniatorem … Et dominabitur a mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrarum; coram illo procident Aethiopes, et inimici eius terram lingent, Reges Tharsis et insulae munera offerent, reges Arabum et Saba dona adducent. Et adorabunt eum omnes reges terrae, omnes gentes servient ei» et quae sequuntur.

Praeterea ex comparationem lectionum variantium codicum habetur non tantum textus primitivus, sed etiam saepe melior et profundior, praesertim si textus hodiernus offert difficultates. Ita feria IV infra octavam Paschae Secreta loquitur de sacrificiis «quibus Ecclesia tua mirabiliter et pascitur et nutritur», quae expressio est tautologia; textus originalis in vetustioribus sacramentariis habet: «quibus Ecclesia tua mirabiliter et nascitur et nutritur»; mutata ergo una littera, p scilicet loco n, mutatur totus sensus: allusio enim fit in textu originali ad sacramenta paschalia, ad s. baptismum et ad s. eucharistiam, quibus catechumeni nocte paschali in religionem christianam initiabantur. Ipse error facile ex defectu describentis explicatur, vel ex mala intellectione.

Alius labor accedit, videlicet investigandi sensum, quem Ecclesia per adhibitionem in liturgia sacra textui attribuit; ad quod videndum multum iuvat comparare textum cum Officio, in quo legitur, cum functione, in qua exercetur, cum reliquis formis eiusdem Officii, et investigandi, si forsitan eadem formula in aliis casibus liturgiae adhibeatur. Ex comparatione saepe haud difficulter eruenda veniunt quaedam principia fundamentalia scientiae liturgicae.

Hinc Antiphona ad Communionem in festo B. Mariae in coelum assumptae ab origine dicitur in S. Scriptura de Maria, quae secundum Evangelium sedebat ad pedes Iesu in domo Lazari; in officio festi vero B. Mariae Virgini applicatur. Vel versus psalmi 18 «In omnem terram exivit sonus eorum» in textu suo originali intelligendus est de gloria Dei, quam coeli annuntiant, in festis vero S. Apostolorum ipse applicatur qua nuntiis gloriae Christi.

 

_________

1 Cfr. F. Cabrol,  Les origines liturgiques (Paris 1906) 1-20.

2 Cfr. H. Grisar, Das Missale im Lichte römischer Stadtgeschichte (Freiburg i. B. 1925); J. P. Kirsch, Stationskirchen des Missale Romanum (Freiburg i. B. 1926); Ild. Schuster, Liber Sacramentorum (ed. 3 Torino-Roma 1928-1934, 9 vol.) passim; C. Callewaert, I ed. 3 p. 177-182; A. Coelho, (italice: F. Maberini), Corso di liturgia romana I (Torino-Roma 1935) 121-128.

3 Plura hac de re invenies in altero huius operis volumine brevi edito, scil. Ph. Oppenheim, Historia liturgiae genetica, in parte I, ubi rationes ostenduntur, ob quas textus eligebantur et componebantur.

4 Cfr. A. Coelho-F. Maberini, op. cit., I, 124.

5 Cfr. Ph. Oppenheim, III, 94-96.

 

Cfr. Ph. Oppenheim, Institutiones systematico-historicae in sacram Liturgiam, – V. Introductio in scientiam liturgicam, Taurini-Romae. Marietti, 1940, pp. 58-62.

Pubblicato il Senza categoria | Taggato come | Commenti disabilitati su Philip Oppenheim, Inquisitio significationis rituum

Alfredo Idelfonso Schuster, Prima Domenica di Quaresima

PRIMA  DOMENICA  DI  QUARESIMA

Stazione al Laterano.

 

In alcune ricorrenze più solenni dell’anno, la liturgia romana celebra la stazione nella basilica dell’antica casa di Fausta, appartenuta già sotto Nerone ai Laterani. Costantino l’avea donata a papa Melchiade, ed il palazzo da allora a tutto il medio evo divenne la residenza abituale dei Papi, l’episcopium o il patriarchio Lateranense. San Pietro è l’antica cattedrale liturgica dei Romani Pontefici, i quali vi si recano ad officiare in tutte le grandi solennità del ciclo; però la sede abituale, la residenza normale dei Papi è in Laterano, così che la sua basilica del Salvatore ha potuto rivendicare a sé il titolo di madre e capo di tutte le chiese dell’Urbe e dell’Orbe.

E’ quindi conveniente che il sacrificio auspicale del sacro periodo quaresimale, venga oggi immolato in Laterano, nell’aurea basilica sacra al Salvatore, la quale solo più tardi giusta l’uso invalso, fu denominata da san Giovanni. Propriamente, ai due Giovanni, cioè al Battista e all’Evangelista, non sarebbero dedicati che due piccoli oratori, eretti presso il battistero da papa Ilaro, siccome monumento votivo del suo fortunato scampo dalle violenze di quel conciliabolo, che la storia ha poi chiamato il latrocinio efesino.

Sotto l’altare maggiore del Laterano e negli attigui oratori di san Venanzio, di san Lorenzo ecc., si conservano molte preziose Reliquie di Martiri, così che l’antica cappella papale del Patriarchio ancor oggi si appella Sancta Sanctorum. Nel medio evo, all’ufficiatura notte e giorno della basilica Lateranense, erano addetti non meno di quattro monasteri con un numeroso coro di cantori.

Quest’oggi, non essendo digiuno, non v’è neppure la colletta che precede la processione stazionale, rito di carattere spiccatamente penitenziale, e poco conciliabile quindi colla solennità domenicale.

____________

Nell’odierna messa, gli onori della festa sono tutti pel salmo 90, quello citato appunto al Cristo dal Satana tentatore. Noi lo ripeteremo all’introito, al graduale, all’offertorio e al communio, quasi in atto di protesta e di riparazione per la suggestione temeraria. D’altra parte, il salmo 90 esprime così bene i sentimenti dell’anima che ritorna a Dio per la penitenza ed in lui ripone ogni sua fiducia, che la Chiesa ne ha fatto come il carme quaresimale per eccellenza.

Incomincia l’introito coll’esprimere le magnifiche promesse che fa Iddio ad un’anima che a lui ricorre: «Egli m’invocherà ed io lo ascolterò; io lo scamperò dai pericoli e l’esalterò; gli darò lunghi anni di vita».

La colletta è la seguente: «O Dio che annualmente purifichi la tua Chiesa mediante l’astinenza quaresimale; fa sì che la tua famiglia renda fruttuose, mediante le buone opere, quelle grazie che si studia d’impetrare colla sottrazione dei cibi».

I Santi Padri, e san Leone I particolarmente, insistono nel rilevare che specialmente la quaresima è il tempo a Dio accetto, come ben spiega l’Apostolo nella seguente lezione (II Cor. vi, 1-10), tempo di misericordia, in cui, insieme coi catecumeni e penitenti, tutti i fedeli sono invitati a mutar vita. Nell’antichità, infatti, la quaresima aveva come il senso d’un gran corso d’Esercizi Spirituali annui per tutta la Cristianità. Perciò il brano di san Paolo che ora si legge, contiene come un vasto piano di riforma interiore, che vuol essere ben meditato, specialmente dal clero, cui a preferenza è diretto. L’Apostolo descrive in se medesimo il doppio significato della professione cristiana, significato negativo, cioè povertà, calunnie, persecuzioni, mortificazione del corpo e dello spirito; significato positivo, che però è il risultato delle condizioni ora accennate, ricchezze interiori, larghezze verso i bisognosi, gioia dello spirito, edificazione dei prossimi, possesso d’ogni cosa in Dio.

Il responsorio graduale preannunzia in onore di Gesù quel medesimo ossequio che tutti gli Angeli debbono al Caput hominum et Angelorum, e da cui poi nel Vangelo il Satana trarrà appunto motivo per tentarlo. «A tuo riguardo Dio comandò agli Angeli suoi di custodire dappertutto i tuoi passi. Essi ti leveranno sulle palme, perché il tuo piede non inciampi». Questo verso si riferisce al Cristo nella sua umanità santissima e nel suo mistico corpo. Il servigio degli Angeli a Gesù nell’umanità sua, è un servigio di doverosa adorazione, non di bisogno che il Redentore potesse avere dell’aiuto degli spiriti angelici. La custodia poi della Chiesa e dei fedeli commessa ai santi Angeli, da parte di Gesù è un atto di vera degnazione, ammettendo quei beati spiriti alla gloria di cooperare con lui alla salvezza degli uomini. Da parte poi degli Angeli, questa tutela, oltre ad essere un doveroso servigio che rendono al Salvatore nel suo mistico corpo, è un ufficio che loro massimamente compete, in quanto riflettono cosi sopra le creature di grado alquanto inferiore al loro, quella luce e quella grazia che essi attingono alle sorgenti divine. Così appunto dal centro d’un circolo, nulla arriva alla circonferenza, se non per mezzo dei raggi.

Da parte nostra poi, il ministero e la custodia dei santi Angeli corrisponde a un vero bisogno, e l’aiuto è affatto proporzionato alla necessità. Dovendo infatti sostenere la lotta contro i demoni, spiritualia nequitiae in coelestibus, come li chiama san Paolo, è necessario che altre creature spirituali buone e più potenti vengano in nostro aiuto e siano pari anzi superiori ai nostri terribili avversari. Di più, i predestinati, giusta il sentimento dei Santi Padri, debbono riempire i vuoti lasciati nelle falangi angeliche dalla defezione di Lucifero e dei suoi seguaci. È quindi conveniente che gli Angeli buoni cooperino con Gesù Cristo a reintegrare le loro schiere.

Il salmo tratto, neppure a dirlo, oggi è il 90: «Dimorando nel riparo dell’Altissimo ed albergando all’ombra del Potente, dico a Iahvè, mio refugio, mia fortezza, al quale m’affido. Poichè egli ti salverà dal laccio, dalla tagliuola, e dalla fossa del precipizio; sotto i suoi vanni ti ricetterà, sotto le ali sue ti rifugerai. Scudo è la verità sua, nè temerai all’incubo della notte. Nè la freccia volante di giorno, né la peste che vagola al buio, né il maligno desolante in sul meriggio. Al fianco tuo ne cadranno mille, e diecimila alla tua destra, eppure a te non s’avvicineranno. Perchè a tuo riguardo comanda ai suoi angeli di custodirti in tutte le tue vie. Essi ti leveranno sulle palme, chè il tuo piede non inciampi nei sassi; sul rettile e sulla vipera tu camminerai, calpesterai il lioncello e il drago. Poiché egli è congiunto a me, io lo salverò; lo proteggo perché confessa il nome mio. Egli m’invochi ed io gli risponderò; con lui sarò nella tribolazione; lo salverò, lo glorificherò; di lunga copia di giorni lo sazierò, e a lui rivelerò il mio Salvatore».

E’ da notarsi, che originariamente il graduale e il tratto non solo avevano due posti distinti, cioè dopo la prima e la seconda lezione scritturale, ma anche come genere di salmodia melodica differivano completamente. L’odierno tratto è uno dei pochi esempi superstiti dell’estensione che aveva prima questo canto, il quale constava ordinariamente d’un intero salmo.

La lezione evangelica (Matth. iv, 1-11) descrive le tentazioni di Gesù nel deserto, quando il Satana, insospettito dalla sua vita mirabile, e volendo accertarsi se era lui il promesso Messia, gli suggerì dapprima di provare il suo carattere messianico col trasformare le pietre in pane, indi col precipitarsi in basso dalla cuspide del tempio, e finalmente coll’adorarlo, siccome signore del mondo.

Gesù non lo degnò d’una risposta diretta, riflettendo tuttavia alla prima suggestione, che l’uomo non vive solo di pane, ma della parola divina, e che quindi il prodigio richiesto era superfluo. Quanto al secondo miracolo, esso sarebbe stato un tentare Dio, presumendo di costringervelo per un puro capriccio del demonio; quanto poi alla terza tentazione, Gesù non tollerò più oltre tanta audacia, ma scacciò da sé il Satana, dicendo che solo Dio conviene adorare e servire.

I Santi Padri, e san Gregorio specialmente, in una celebre omilia recitata quest’oggi al popolo in Laterano, ricercano, come mai Gesù volle assoggettarsi ad essere tentato dal Satana; ed osservano, che egli così fece per partecipare all’infermità della nostra natura, per umiliare e vincere il tentatore anche per noi, e per meritarci la grazia di superare le nostre tentazioni per i meriti della vittoria sua. Di più, Gesù lo fece per dimostrarci che non è già male l’esser tentato, ma il cedere al tentatore. Le tentazioni di Gesù inoltre, furono tutte esteriori, giacchè la sua umanità santissima non poteva affatto compiacersene, e meno ancora acconsentirvi.

I fedeli debbono professare una special devozione a questo mistero di Gesù tentato nel deserto, giacchè non v’ha nulla di più profondo del modo col quale la divina Provvidenza fa rientrare nel piano della nostra santificazione anche le ostilità del demonio, facendo della tentazione un crogiuolo di purificazione, ed un’occasione di maggior grazia e profitto nelle vie dello spirito.

L’antifona del salmo offertoriale è la seguente: «Iddio ti ricetterà sotto i suoi vanni; sotto le sue ali ti ricetterai; egida è la sua verità».

Oggi s’inaugura la quaresima; onde la Chiesa la consacra per mezzo di quel Sacrificio perfetto e definitivo, il quale accentra in sé e santifica ogni altro atto cultuale reso a Dio in tutto il corso dei secoli, giusta il pensiero dell’Apostolo: Una enim oblatione consummavit in sempiternum sanctificatos (Hebr. x, 14). Ecco la splendida colletta sulle oblate: «T’immoliamo, o Signore, questo solenne sacrificio inaugurale della quaresima, supplicandoti perché colla parsimonia del cibo materiale, ci raffreniamo ancora dagli affetti peccaminosi».

Sebbene i fedeli digiunino già da cinque giorni, tuttavia la liturgia celebra soltanto oggi il principio di quaresima. Infatti, sino a questa domenica non si è mutato nulla né nell’Ufficio Divino, né nella Messa. Le due stazioni delle ferie IV e VI, sono un ricordo del primitivo digiuno settimanale il mercoledì ed il venerdì, di cui si parla la prima volta nella Didaché, quando li contrappone al ieiuno bis in sabbato dei Farisei, che dedicavano all’astinenza il lunedì e il giovedì. Le messe poi del giovedì e sabato di quinquagesima, rappresentano un’aggiunta posteriore, dei tempi di Gregorio II. S. Gregorio Magno è esplicito su questo punto, quando nell’omilia XVI in Evang. attesta, che la quaresima romana in realtà comprendeva allora solo trentasei giorni di digiuno.

La secreta ricordata più sopra, si ritrova già nel Gelasiano. È da notarsi la frase: sollemne sacrificio – sollemniter immolamus. Infatti, il vero carattere delle messe descritte nei Sacramentari è regolarmente quello stazionale delle sinassi pubbliche e solenni, cui prendeva parte col clero tutta la comunità dei fedeli. Nelle messe private cotidianae, come talora le chiamavano, d’indole quasi votiva, adoperavasi probabilmente un formulario più semplice.

L’antifona ad Communionem è identica all’offertorio. Ecco il testo della Eucharistia o ringraziamento dopo la sacra Comunione: «La sacra offerta del tuo Sacramento, o Signore, ci ravvivi; e purificandoci dalle antiche colpe, c’inizi alla partecipazione del mistero d’eterna salvezza».

In questa colletta s’insinua il concetto, comunissimo nelle antiche liturgie, che la quaresima, in quanto inizia già il dramma pasquale, è un periodo di rinnovamento interiore, ad imagine del Cristo risorto. Il Sacramentario Gelasiano in questi primi giorni ritorna più volte su questo concetto. Valgano alcuni esempi: Sacrificium, Domine, observantiae paschalis exerimus … (Fer. VI in quinq.); Aufer a nobis … ut ad Sancta Sanctorum (= la Pasqua) … mereamur … introire (a quinquag. ad quadrag.); ieiuniis paschalibus convenienter aptari (Fer. VI in quinquag.); Paschalibus actionibus inhaerentes (Fer. VII in quinquag.).

Manca nell’odierno Messale del Tridentino così il prefazio proprio di questa prima domenica, che la colletta sopra il popolo prima di congedarlo di chiesa. Questa si ritrova però tanto nel Gelasiano, – il Leoniano è mutilo da principio – che nel Gregoriano. Eccola: «Ti supplichiamo, o Signore, perché discenda copiosa la tua benedizione sul tuo popolo; la quale c’infonda consolazione, rafforzi la santa fede, renda saldi nella virtù coloro che da te sono stati riscattati».

La famiglia cristiana non potrebbe iniziare il digiuno pasquale con più lieti auspici. Gesù la precede al deserto dell’espiazione; segue l’Apostolo, il quale con uno dei più sublimi squarci del suo epistolario, ai digiuni, alle persecuzioni, alle sofferenze corporali, contrappone i doni esuberanti dello Spirito Santo, la longanimità, la soavità, il gaudio di patire per amore di Dio, la gioia di giovare al prossimo, cooperando col Cristo nel sublime ministero della redenzione del mondo.

 

Cfr. A. I. SchusterLiber Sacramentorum. Note storiche e liturgiche sul Messale Romano – III. Il Testamento Nuovo nel Sangue del Redentore (La Sacra Liturgia dalla Settuagesima a Pasqua), Torino-Roma, Marietti, 1933, pp. 53-58.

Pubblicato il Senza categoria | Taggato come , , , , , | Commenti disabilitati su Alfredo Idelfonso Schuster, Prima Domenica di Quaresima

Nihil novetur nisi quod traditum est (san Cipriano). Il 22 febbraio 2025 a Napoli conferenza del card. Müller

Il 22 febbraio 2025 alle 18 a Napoli presso l’Hotel Renaissance Mediterraneo (Largo Ponte di Tappia 25) il card. Gerhard Ludwig Müller terrà una conferenza del titolo «Nessuna novità è possibile senza la Tradizione».

L’evento è organizzato dalla Sezione di Napoli di Una Voce Italia unitamente alla Fondazione Il Giglio e ai Coetus Fidelium della Diocesi di Napoli San Paolo Maggiore e Sant’Andrea Avellino, San Ferdinando, Santa Maria della Vittoria.

Interverranno Marina Carrese presidente della Fondazione Il Giglio, Nicla Cesaro presidente di Una Voce Napoli, Antonio Sembiante, Guido Vignelli, Vito Vinceslao. Info +39 366 4823402.

Pubblicato il Eventi | Taggato come , , , , , , , , | Commenti disabilitati su Nihil novetur nisi quod traditum est (san Cipriano). Il 22 febbraio 2025 a Napoli conferenza del card. Müller

Alfredo Ildefonso Schuster, Settuagesima

DOMENICA  IN  SETTUAGESIMA

Stazione a San Lorenzo fuori le mura.

 

L’uso orientale considerava siccome festivi, ed esenti quindi dal digiuno quaresimale, il sabato e la domenica; onde a compiere la sacra quarantena, i greci anticiparono l’astinenza d’alcune settimane, e sin dall’odierna domenica cominciarono il ciclo penitenziale coll’interdirsi l’uso delle carni. Nella seguente settimana essi rinunzieranno anche ai latticini, e finalmente nel lunedì di quinquagesima comincieranuo il rigoroso digiuno in preparazione alla Pasqua.

Presso i latini la pratica fu fluttuante. Incominciando il ciclo quaresimale colla prima domenica di quaresima, si hanno in realtà, come ben osserva san Gregorio Magno, quaranta giorni di preparazione, ma di questi, solo trentasei consacrati al digiuno. A supplire i quattro giorni mancanti, le persone religiose, gli ecclesiastici, assai per tempo cominciarono l’astinenza dalle carni il lunedì di quinquagesima (in Carnis privio o in Carne levario = Carnevale); bisogna però attendere sino al tempo di san Gregorio Magno per ritrovare nell’antifonario la consacrazione liturgica del caput ieiunii il mercoledì di quinquagesima.

Ma la pietà dei devoti non si appagò di questi soli quattro giorni suppletori. I Greci cominciavano prima, onde, convivendo con essi durante il periodo bizantino a Roma, bisognava che i nostri non si mostrassero da meno di loro. San Gregorio quindi istituì, o dette almeno forma definitiva a un ciclo di tre settimane preparatorie alla quaresima, con tre solenni stazioni alle basiliche patriarcali di San Lorenzo, di San Paolo e di San Pietro, quasi a porre il digiuno pasquale sotto gli auspici dei tre grandi Patroni della Città Eterna.

Il ciclo stazionale incomincia oggi, ma con ordine inverso dalla basilica di San Lorenzo, la quale occupa solo il quarto luogo tra le basiliche papali. La cagione si è che non conveniva di spostare la stazione inaugurale di quaresima dal Laterano, dove effettivamente sin dal iv secolo i Pontefici furono soliti d’immolare il sacrificium quadragesimalis initii, come s’esprime il Sacramentario.

Sembra che le tre messe di settuagesima, sessagesima e quinquagesima datino dal periodo Gregoriano, giacchè esse riflettono perfettamente il terrore e la mestizia che aveva invasi gli animi dei Romani, in quelli anni in cui sembrava che la peste, la guerra e i terremoti volessero radere al suolo l’antica regina del mondo.

________

L’introito è tolto dal salmo 17: «Mi oppressero le ambascie di morte e mi avvolsero le reti dello Sceol; io nell’angustia ho chiamato Iahvè, ed egli ascoltò dal suo santo tempio il mio grido».

Da questa domenica sino al giovedì santo nelle messe de tempore si tace l’Inno Angelico, che però in origine non si cantava che a Natale e a Pasqua. In seguito, lo si estese anche a tutte le domeniche fuori di quaresima e alle feste dei Martiri, ma sempre in via d’eccezionale privilegio; cosicchè la colletta che nei giorni di digiuno e di penitenza si ricongiunge direttamente all’invocazione litanica, rappresenta la forma genuina, normale ed ordinaria della litania qual era in uso nell’antica liturgia della messa e dell’ufficio divino.

La colletta tradisce l’incubo di profonda pena che riempiva l’animo di san Gregorio alla desolazione della cosa pubblica di Roma e d’Italia durante il suo pontificato: «Accogli con clemenza, o Signore, le preci del tuo popolo, e mentre a cagione dei nostri peccati meritamente soccombiamo ai flagelli, a gloria del tuo nome ce ne liberi la tua misericordia».

La lezione è tratta dalla lettera ai Corinti (I, xi, 24-27, e x, 1-5). Può essere solo effetto di fortuita coincidenza, ma può ancora essere effetto di scelta intenzionale: dopo il lungo cammino compiuto dai fedeli per arrivare a quella stazione suburbana del Verano – cagione per cui talvolta nel medio evo le venne sostituita qualche altra basilica nell’interno della città –, nulla di più appropriato, che il paragonare la vita cristiana ai ginnasti dello stadio, i quali, mediante la snellezza dei loro movimenti e l’agilità delle membra, meritavano la corona nelle gare atletiche.

In conclusione, l’Apostolo viene a dirci che non è il solo fatto d’appartenere a Cristo o a Mosè, quello che ci salva. Gl’Israeliti conseguirono pure tutti quei doni, pane miracoloso, acqua scaturita dalla rupe, passaggio incolume nel Mar Rosso ecc., i quali simboleggiavano i Sacramenti del Patto Nuovo; eppure, di così sterminata schiera, due soli entrarono nella terra promessa. Non è perciò la casta a cui si appartiene quella che ci assicura un posto privilegiato innanzi a Dio, ma sono le buone opere, la lotta che si sostiene per compierle, la fermezza e la costanza nel bene.

Il graduale deriva dal salmo 9: «Ed è Iahvè di rifugio all’oppresso, scampo nell’angustia; e in te fidano quelli che ti conoscono, chè, o Signore, tu non abbandoni chi ti ricerca. Infatti, il povero non andrà sempre dimenticato, la speranza dei tapini non perirà in eterno. Tu sorgi, o Iahvè, non prevalga l’uomo».

Invece del verso alleluiatico, che forse originariamente era una semplice acclamazione dopo l’Evangelo, distinta quindi dalla salmodia o che seguiva la seconda lettura del Nuovo Testamento, oggi si ha il psalmus tractus, che da principio, prima cioè che san Gregorio estendesse l’uso dell’Alleluia a tutte le domeniche fuori di quaresima, faceva parte della salmodia d’ogni sinassi festiva. Salmo 129: «Dal profondo ti chiamo, o Iahvè, odi tu la mia voce. Le tue orecchie siano attente alla prece del tuo servo. Se i delitti tu riguardi, o Iahvè, chi mai resiste? Però teco è la misericordia, e a ragione della tua legge io t’ho atteso, o Signore».

La parabola evangelica (Matth., xx, 1-16) del vignaiuolo e degli operai, allude alla vocazione dei gentili alla fede. Essi sono stati chiamati all’ora undecima della storia dell’umanità, ma, per inscrutabile giudizio della divina misericordia, hanno ricevuto la mercede piena ed abbondante, nè più, nè meno che i Patriarchi e i Profeti dell’ora terza, sesta e nona. San Gregorio, commentando oggi al popolo, adunato in San Lorenzo questa parabola, toccò il profondo mistero della gratuita distribuzione della grazia, la quale ha solo in Dio la sua ragione sufficiente. Al qual proposito, narrò di tre zie sue, vergini consacrate e di ferventi propositi, delle quali due perseverarono, cioè Tarsilla ed Emiliana che sono venerate tra le Sante; la terza invece, Gordiana, violò il suo voto e finì miseramente.

L’offertorio deriva dal salmo 91: «Bello è dar lode a Iahvè, ed inneggiare, o Altissimo, al tuo nome».

La colletta sulle oblate è identica a quella dell’ottava di natale, che è di carattere generico.

L’antifona durante la distribuzione dei Sacri Doni, deriva dal salmo 30: «Fa risplendere il tuo volto sul tuo servo; soccorrimi colla tua grazia. Deh! Signore, che io non resti confuso poscia che t’ho invocato».

La preghiera eucaristica è la seguente: «I tuoi doni, o Signore, confermino nella carità i tuoi devoti; onde partecipandone, ognor più ne siano avidi, e l’avidità loro venga saziata con un possesso imperituro».

L’incertezza dell’eterna salute! Cum metu et tremore vestram salutem operamini, come dice san Paolo (Philipp., ii, 12) ecco il frutto dell’odierna meditazione sull’Epistola di san Paolo e sulla parabola del vignaiuolo! Quanti prodigi da Dio operati durante i quarant’anni che Israel trascorse nel deserto! Cibo celeste, acqua miracolosa, nube e colonna di fuoco, il Mar Rosso e il Giordano che si aprono al suo passaggio! Eppure di tante miriadi di beneficati, un gran numero prevaricò, ed appena due conseguirono la mèta. Così, non basta di esser battezzati, d’essere stati chiamati da Dio ad uno stato santo, alla dignità sacerdotale, d’essere divenuto l’oggetto delle sue speciali compiacenze mediante il facile accesso ai santi Sacramenti, ad ascoltare la divina parola. Occorre sforzarsi, operamini; bisogna battere la via angusta che conduce alla vita; bisogna imitare i pochi, cioè i Santi, per salvarsi coi pochi. Queste grandi massime evangeliche, quanta maggior forza acquistano quando vengono meditate, come nell’odierna stazione, presso le tombe degli antichi Martiri che, pur di giungere al Cielo, hanno sacrificato ricchezze, giovinezza e vita!

 

Cfr. A. I. Schuster, Liber Sacramentorum. Note storiche e liturgiche sul Messale Romano, – III. Il Testamento Nuovo nel Sangue del Redentore (la Sacra Liturgia dalla Settuagesima a Pasqua), Torino-Roma, Marietti, 1933, pp. 29-32.

Pubblicato il Senza categoria | Taggato come , , , , , , | Commenti disabilitati su Alfredo Ildefonso Schuster, Settuagesima

Card. Lambertini, Annotazioni sopra il santo sacrifizio della messa, XLIV-XLVII

Card. Prospero Lambertini / Annotazioni sopra il santo sacrifizio della messa 44-45-46-47

[Stola]

Card. Prospero LambertiniXLIV. Il quinto sacro indumento è la stola. Della stola parlasi nel testamento vecchio come d’un intero vestimento. Così nella Genesi al cap. 41. «Vestivitque cum stola bissina»; e nel cap. 45. «Singulis quoque proferri iussit binas stolas»; e nel libro d’Ester al cap. 6. «Tulit itaque Aman stolam et equum» e la parabola del figliuol prodigo comprova questo medesimo assunto. Appresso i profani la stola significa la veste della donna: e però Cicerone deserivendo i costumi effeminati di Marcantonio disse nella seconda filippica «Sumpsisti virilem togam, quam statim muliebrem stolam reddidisti». Era la stola una veste lunga che copriva tutto il corpo: e questa veste avea preso il nome di stola,
perchè al di lei lembo v’era una certa fascia, che dicevasi stola.

XLV. La nostra stola chiamasi anche orarium: per lo che nella Gemma animae al lib. 1 cap. 204 si legge: «Deinde circumdat collum suum stola, quae et orarium dicitur»: ed in Rabano Mauro al lib. 1 cap. 19 «Quintum est, quod orarium dicitur, licet hoc quidam stolam vocent», e nel pontificale e nella Vita del pontefìce Agatone: «Ea hora sancta synodus una cum principe eius orarium auferri iusserunt a collo eius», cioè di Maccario Antiocheno. La parola orario si trova pure appresso i gentili per esprimere un fazzoletto da asciugarsi la faccia: riferendo Flavio Vobisco nella Vita d’Aureliano che donò «oraria populo romano, quibus uteretur populus ad favorem», cioè alzando in aria, ed acclamando il principe con voci, ed acclamazioni di gioia: ed è d’uopo, che
appresso i profani l’orario fosse più lungo che largo a somiglianza d’una fascia, mentre Gregorio turonense nel lib. 3 delle Storie al cap. 5 raccontando, che Sigismondo re de’ borgondi fece uccidere il proprio figlio nel tempo, che dormiva, così descrive il fatto: «Dormienti orarium suum collo positum, ac sub mento ligatum, trahentibus ad se invicem duobus pueris, suffocatus est».

XLVI. Il dotto cardinal Bona nel lib. 1 Rer. liturgic. al cap. 24 n. 6 dice, aver la nostra stola avuta l’etimologia da quella fascia, ch’era nel lembo di quella lunga veste, che copriva il corpo delle donne, la qual fascia, come si è detto, chiamavasi stola, e che pure la nostra stola è stata chiamata, e si chiama orarium, traendo l’etimologia dall’orario che appresso i profani, come abbiamo poc’anzi accennato, significava una fascia più lunga, che larga. Altri vogliono, che la parola orarium cavi la sua origine dalla parola ora, che significa la falda della veste. Così il P. Le Brun al tom. 1 pag. 50. Così il Vert al tom. 2 pag. 326. Ma, ciocchè siasi di questa non molto importante controversia, concluderemo per ora il punto della stola col dire, che la stola, l’uso della quale è antichissimo nella Chiesa essendovene le pruove più antiche di mille e trecento anni, come ben dimostra il cardinal Bona nel luogo citato, portavasi da’ vescovi sempre, ed in ogni luogo, che lo stesso facevasi dai sacerdoti e che i diaconi la portavano sempre e da per tutto, ma nel primo anno della loro ordinazione. Di san Fulgenzio leggesi, che per conservare nel vescovado la pratica della vita monastica, non si servì mai della stola, come facevano gli altri vescovi. Nella vita di s. Tommaso Cantuariense scritta da Giovanni Sarisberiense così si legge: «stolam tamen iugum Christi suave circa collum diebus ac noctibus habebat». Nel concilio di Magonza dell’813 al cap. 28 così fu risposto: «Ut presbyteri sine intermissione utantur orario propter differentiam sacerdotii dignitatis». Nella vita di s. Mauro abate scritta in prosa vien riferito quanto in appresso: «stolam, cum qua eodem anno, iubente beato magistro suo, ordinatus ad ministerium fuerat leviticum, et quam iuxta morem sanctitatis gratia primo indesinenter ferebat anno, de collo suo protulit, et super caput infirmi crucis signum faciens posuit». Lo stesso pure vien detto nella vita di s. Mauro scritta in versi:

Plorat, et exorat, veniam dum fletibus orat
Deponendo stolam, quam toto tempore carat
Anni portabat, quam sic vehementcr amabat,
Quod sublimatus, quod erat levita creatus.

XLVII. Provano i documenti poc’anzi riferiti l’assunto, come ben anche riflettono il P. Mabillon nella Prefazione al secolo primo benedettino, al num. 108, ed il Du Cange nella parola stola. Ed oggidì il s0lo romano pontefice è quello che ha mantenuto l’antico costume dei vescovi e dei sacerdoti di portar sempre la stola; ed anticamente la stola era più lunga della nostra; vedendosi ancor oggi in un mosaico di s. Maria in Trastevere dipinto s. Coleponio prete colla stola fino ai piedi conforme ben osserva il Giorgi De liturgia romani pontificis al lib. 1 cap. 20 num. 6.

 

Cfr. P. Lambertini, Annotazioni sopra il santo sacrifizio della messa secondo l’ordine del Calendario Romano, Torino, Speirani e Tortone, 1856, pp. 39-41.

Pubblicato il Senza categoria | Taggato come , , , | Commenti disabilitati su Card. Lambertini, Annotazioni sopra il santo sacrifizio della messa, XLIV-XLVII

6 gennaio 2025 Epifania


Vídimus stellam ejus in Oriénte, et vénimus cum munéribus adoráre Dóminum.

 

6 Gennaio ottavo delle Idi

Lunedì

Epifania del Signore

Doppio di prima classe con Ottava privilegiata di II ordine. Paramenti bianchi. Messa «Ecce advénit». Stazione a S. Pietro.

 

FESTA MOBILIA
in Epiphania Domini
post Evangelium Missae sollemnis
sic praenuntiantur

Novéritis, fratres caríssimi, quod annuénte Dei misericórdia, sicut de Nativitáte Dómini Nostri Jesu Christi gavísi sumus, ita et de Resurrectióne ejúsdem Salvatóris nostri gáudium vobis annuntiámus.

Die décima sexta Februárii erit Domínica in Septuagésima.

Quinta Mártii dies Cínerum, et inítium jejúnii sacratíssimæ Quadragésimæ.

Vigésima prima Aprílis sanctum Pascha Dómini Nostri Jesu Christi cum gáudio celebrábitis.

Vigésima nona Maji erit Ascénsio Dómini Nostri Jesu Christi.

Octáva Júnii erit Festum Pentecóstes.

Undevigésima ejúsdem Festum sacratíssimi Córporis Christi.

Trigésima Novémbris Domínica prima Advéntus Dómini Nostri Jesu Christi, cui est honor et glória, in saécula sæculórum. Amen.

 

 

Die  6 Januarii

IN   EPIPHANIA   DOMINI

Duplex I classis cum Octava privilegiata II Ordinis

Statio ad S. Petrum

         Introitus                                                                    Malach. 3, 1; I Par. 29, 12

ECce advénit dominátor Dóminus : et regnum in manu ejus et potéstas et impérium. Ps. 71, 1. Deus, judícium tuum Regi da : et justítiam tuam Fílio Regis. V). Glória Patri. Ecce.

Oratio

DEus, qui hodiérna die Unigénitum tuum géntibus stella duce revelásti : concéde propítius; ut, qui jam te ex fide cognóvimus, usque ad contemplándam spéciem tuæ celsitúdinis perducámur. Per eúndem Dóminum.

Léctio Isaíæ Prophétæ
Is. 60, 1-6

SUrge : illumináre, Jerúsalem : quia venit lumen tuum, et glória Dómini super te orta est. Quia ecce, ténebræ opérient terram et caligo pópulos : super te autem oriétur Dóminus, et glória ejus in te vidébitur. Et ambulábunt gentes in lúmine tuo, et reges in splendóre ortus tui. Leva in circúitu óculos tuos, et vide : omnes isti congregáti sunt, venérunt tibi : fílii tui de longe vénient, et fíliæ tuæ de látere surgent. Tunc vidébis et áfflues, mirábitur et dilatábitur cor tuum, quando convérsa fúerit ad te multitúdo maris, fortitúdo géntium vénerit tibi. Inundátio camelórum opériet te dromedárii Mádian et Epha : omnes de Saba vénient, aurum et thus deferéntes, et laudem Dómino annuntiántes.

Graduale. Ibid., 6 et 1. Omnes de Saba vénient, aurum et thus deferéntes, et laudem Dómino annuntiántes. V). Surge et illumináre, Jerúsalem : quia glória Dómini super te orta est.

Allelúja, allelúja. V). Matth. 2, 2. Vídimus stellam ejus in Oriénte, et vénimus cum munéribus adoráre Dóminum. Allelúja.

+ Sequéntia sancti Evangélii secúndum
Matthaéum             Matth. 2, 1-12

CUm natus esset Jesus in Béthlehem Juda in diébus Heródis regis, ecce, Magi ab Oriénte venerunt Jerosólymam, dicéntes : Ubi est, qui natus est rex Judæórum? Vídimus enim stellam ejus in Oriénte, et vénimus adoráre eum. Audiens autem Heródes rex, turbatus est, et omnis Jerosólyma cum illo. Et cóngregans omnes príncipes sacerdótum et scribas pópuli, sciscitabátur ab eis, ubi Christus nascerétur. At illi dixérunt ei : In Béthlehem Judae : sic enim scriptum est per Prophétam : Et tu, Béthlehem terra Juda, nequáquam mínima es in princípibus Juda; ex te enim éxiet dux, qui regat pópulum meum Israël. Tunc Heródes, clam vocátis Magis, diligénter dídicit ab eis tempus stellæ, quæ appáruit eis : et mittens illos in Béthlehem, dixit : Ite, et interrogáte diligénter de púero : et cum invenéritis, renuntiáte mihi, ut et ego véniens adórem eum. Qui cum audíssent regem, abiérunt. Et ecce, stella, quam víderant in Oriénte, antecedébat eos, usque dum véniens staret supra, ubi erat Puer. Vidéntes autem stellam, gavísi sunt gáudio magno valde. Et intrántes domum, invenérunt Púerum cum María Matre ejus, (hic genuflectitur) et procidéntes adoravérunt eum. Et, apértis thesáuris suis, obtulérunt ei múnera, aurum, thus et myrrham. Et respónso accépto in somnis, ne redírent ad Heródem, per áliam viam revérsi sunt in regiónem suam.

Credo.

Offertorium. Ps. 71, 10-11. Reges Tharsis, et ínsulæ múnera ófferent : reges Arabum et Saba dona addúcent : et adorábunt eum omnes reges terræ, omnes gentes sérvient ei.

Secreta

ECclésiæ tuæ, quaésumus, Dómine, dona propítius intuére : quibus non jam aurum, thus et myrrha profértur; sed quod eísdem munéribus declarátur, immolátur et súmitur, Jesus Christus, fílius tuus, Dóminus noster : Qui tecum.

Præfatio et Communicántes propria : quæ dicuntur per totam Octavam, juxta Rubricas.

PEr ómnia saécula sæculórum.
R). Amen.
V). Dóminus vobíscum.
R). Et cum spíritu tuo.
V). Sursum corda.
R). Habémus ad Dóminum.
V). Grátias agámus Dómino Deo nostro.
R). Dignum et justum est.

VEre dignum et justum est, æquum et salutáre, nos tibi semper, et ubíque grátias ágere : Dómine sancte, Pa­ter omnípotens, ætérne Deus. Quia, cum Unigénitus tuus in substántia nostræ mortalitátis appáruit, nova nos immortalitátis suæ luce reparávit. Et ídeo, cum Ange­lis et Archángelis, cum Thronis et Dominatióni­bus, cumque omni milítia cæléstis exércitus, hymnum glóriæ tuæ cánimus, sine fine dicéntes :

Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dóminus Deus Sábaoth. Pleni sunt cæli et terra glória tua. Hosánna in excélsis.

Benedíctus qui venit in nómine Dómini. Hosánna in excélsis.

Communio. Matth. 2, 2. Vídimus stellam ejus in Oriénte, et vénimus cum munéribus adoráre Dóminum.

Postcommunio

PRæsta, quaésumus, omnípotens Deus : ut, quæ sollémni celebrámus officio, purificátæ mentis intelligéntia consequámur.

Infra Octavam Missa dicitur ut in Festo, additis Orationibus pro diversitate Temporum assignatis, ut supra.

Pubblicato il Calendario | Taggato come | Commenti disabilitati su 6 gennaio 2025 Epifania

25 dicembre 2024 S. Natale


Læténtur cæli et exsúltet terra ante fáciem Dómini : quóniam venit.

 

25 Dicembre ottavo delle Calende di Gennaio

Mercoledì

Natività di Nostro Signore Gesù Cristo

Doppio di prima classe con Ottava privilegiata di III ordine. Paramenti bianchi.
Prima Messa della Notte «Dóminus dixit». Staz. a S. Maria maggiore al Presepe.
Seconda Messa dell’Aurora «Lux fulgébit». Stazione a S. Anastasia.
Terza Messa del Giorno «Puer natus». Stazione a S. Maria maggiore.

 

Pubblicato il Calendario | Commenti disabilitati su 25 dicembre 2024 S. Natale